متن زیر، عینا مقدمه فرهنگی است که به همت محمد باقری، مریم زمانی و زینب کریمیان در انتشارات میراث مکتوب به چاپ رسیده است. همانطور که گفته شد، فرهنگ مذکور بنیان این وبگاه است.
پیشگفتار
در چند دهۀ اخیر تعدادی از متنهای نجومی دورۀ اسلامی که بیشتر آنها عربی و چنـدتایی هم فارسی است، بر اساس نسخههای خطی آنها تصحیح و منتشر شدهانـد. برخـی از ایـن آثار به زبانهای اروپایی هم ترجمه و شرح شدهاند. روش کار پژوهشـگران غربـی کـه ایـن متنها را عمدت ًا به انگلیسی ترجمه کردهاند برای پژوهشگران ایرانی قابل استفاده اسـت و در حال حاضر این کار در ایران هم دنبال میشود. انجام این کار و همچنـین تهیـۀ مقالـههـای پژوهشی به زبان انگلیسی نیاز به اطلاع از معـادلهـای انگلیسـی اصـطلاحات تخصصـی نجوم دورۀ اسلامی دارد. مترجمان غربی در این کار به صورت یکنواخت عمل نکـردهانـد و هر اصطلاح مربوط به تاریخ نجوم در حوزههای مختلف مـیتوانـد معـادلهـای انگلیسـی
مختلفی داشته باشد. در این پیوست نشریۀ میراث علمی، معادلهای بـه کـار رفتـه در تعـدادی از مهـمتـرین
ترجمههای انگلیسی به خوانندۀ پژوهشگر عرضه میشود. نمایۀ پایـان ایـن پیوسـت کـه بـر حسب الفبای انگلیسی مرتب شدهاست نیز میتواند برای کسانی که مقالههای پژوهشـی در این زمینه به زبان انگلیسی را مطالعه میکنند مفید واقع شود.
بیگمان این واژگان مقدماتی به هیچ روی کامل نیست زیرا باید با منابع دیگـری کـه در دسترس ما نبود یا از این پس منتشر میشود پیوسته کاملتر شود.
در متنهای کهن نجوم دورۀ اسلامی طبع ًا تعداد زیادی اصطلاحات ریاضی هم بـه کـار رفته است که در اینجا کوشیدهایم به حداقلی از مهمترین آنها بسنده کنیم.
کار دیگری که در این زمینه ضروری است، تهیۀ فرهنگ توصیفی این اصطلاحات است که خود به مجال و امکانات وسیعتری نیاز دارد.
شادروان ابوالقاسم قربانی در کتاب بیرونینامـه )انجمـن آثـار ملـی، تهـران، ۱۳۵۳( و تحریرنوین آن باعنوان تحقیقی در آثار ریاضی ابوریحان بیرونـی) مرکـزنشـردانشـگاهی، تهران، ۱۳۷۴( این کار را بـه بهتـرین صـورت بـرای اصـطلاحات ریاضـی کتـاب التفهـیم ابوریحان بیرونی انجام داده است و کار مشابهی برای اصطلاحات نجومی التفهیم میتوانـد
مکمل مفیدی بر آن باشد.
۲ | میراث علمی اسلام و ایران: پیوست شمارۀ ۳
کتاب ارزشمند واژهنامۀ نجوم و احکام نجوم تـألیف شـادروان محمـد طباطبـائی )نشـر فرهنگان، تهران، ۱۳۷۰( هم علاوه بر اصطلاحات نجوم نو ین، شـامل معـادلهـای دقیقـی برای اصطلاحات و نامهای مربوط به تاریخ نجوم است. عـلاوه بـر ایـن، مقدمـۀ مبسـوط و
فاضلانۀ این کتاب ارزش مطالعۀ دقیق دارد. در تهیۀ این واژگان کوشیدهایم تا جایی که مقدور است مطالب در فشردهتـرین صـورت
آورده شود. برای این منظور، منابع به کار رفته شمارهگذاری شدهاند و معادلهـای انگلیسـی به کار رفته در آنها با ذکر شماره مشخص شدهاست.
امیدواریم انتشار این واژگان مقدماتی قابل استفادۀ کسانی باشـد کـه در معرفـی میـراث نجومی دورۀ اسلامی در سطح جهـانی مـیکوشـند و همچنـین کسـانی کـه از مقالـههـای انگلیسی منتشر شده در این حوزه استفاده میکنند.
از خوانندگان گرامی انتظار داریم که اشکالات احتمالی و پیشنهادها و مطالب تکمیلـی
خود را از طریق مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به اطلاع پدیدآورندگان این اثر برسـانند تـا در صورت امکان در ویرایشهای بعدی از آنها استفاده شود.
محمد باقری- مریم زمانی- زینب کریمیان
نظرات کاربران